Εγκυμοσύνη, Γαλουχία και Μαστός

Η γέννηση ενός παιδιού είναι η φάση στη ζωή της γυναίκας που το στήθος καλείται να εκπληρώσει την πραγματική του αποστολή, τον θηλασμό του βρέφους. Μια σειρά από ορμόνες, τα οιστρογόνα, η προγεστερόνη, η προλακτίνη και η οξυτοκίνη δρουν πάνω στο κατεξοχήν ορμονοευαίσθητο όργανο, τον μαστό, προκαλώντας σημαντικές αλλαγές. Έτσι, στον μαστό στην εγκυμοσύνη εμφανίζονται διάφορα συμπτώματα νόσων του στήθους, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν άγχος στην έγκυο και απαιτούν ιδιαίτερη εμπειρία από πλευράς του μαστολόγου.

ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ:

Με την έναρξη της εγκυμοσύνης ξεκινά η διόγκωση του αδένα του στήθους. Aπό την 6^η με 8^η εβδομάδα είναι εμφανής η αύξηση του μεγέθους του. Αυτό προκαλεί τον πόνο στον μαστό, ένα από τα πρωιμότερα συμπτώματα της εγκυμοσύνης. Η γυναίκα το αισθάνεται σαν βάρος ή σαν ευαισθησία στον μαστό ή σαν τσίμπημα στη θηλή, που δεν είναι μόνιμο. Ο πόνος μπορεί να υφεθεί αν παρέχουμε την κατάλληλη υποστήριξη με στηθόδεσμο εγκυμοσύνης ή αθλητικού τύπου που συνήθως είναι μεγαλύτερο νούμερο από ότι πριν από την εγκυμοσύνη. Υποστήριξη του βάρους του μαστού ενδεχομένως να είναι απαραίτητη και κατά τη διάρκεια του ύπνου. Εξέταση από τον χειρουργό μαστολόγο της θα απαιτηθεί μόνο αν ο πόνος είναι συνεχής, εντοπισμένος σε συγκεκριμένο σημείο του στήθους και συνοδεύεται από ογκίδιο.

Παράλληλα με την αύξηση του αδένα, το δέρμα του μαστού διατείνεται, με αποτέλεσμα την εμφάνιση ξηροδερμίας και φαγούρας, κατά κύριο λόγο στη θηλή. Αυτά τα συμπτώματα αντιμετωπίζονται με ενυδατικές κρέμες και δεν επιμένουν ιδιαίτερα, καθώς το δέρμα προσαρμόζεται στις αλλαγές. Εκτός από την αύξηση σε μέγεθος, οι θηλές θα αρχίσουν να γίνονται πιο σκουρόχρωμες και πιο ανώμαλες σε υφή, λόγω της διάτασης των αδένων του Montgomery στην θηλαία άλω, εντελώς φυσιολογικά φαινόμενα. Σε αντίθεση, άλλες αλλαγές στη θηλή, όπως η εμφάνιση δερματικών αλλοιώσεων, κόκκινων στιγμάτων ή αιμορραγίας, πρέπει να διερευνηθούν άμεσα από τον χειρουργό μαστολόγο της γυναίκας για αποκλεισμό άλλων νοσημάτων.

Στο σώμα της εγκύου, για να μπορέσει να υποστηριχθεί το έμβρυο, εμφανίζεται αύξηση ως και 50% της ποσότητας του αίματος. Αυτό, σε συνδυασμό με τις αυξημένες μεταβολικές ανάγκες του μαστού έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση υπερκινητικής κυκλοφορίας στο στήθος που είναι εμφανής με τη διεύρυνση των φλεβών του δέρματος του μαστού. Αυτό δεν είναι ανησυχητικό σημάδι, αναμένεται να μειωθούν μετά τη γέννα και να επιστρέψουν στον κανονικό μετά το τέλος του θηλασμού. Η εμφάνιση πόνου ή πληγής πάνω στις φλέβες είναι συμπτώματα για τα οποία πρέπει να εξεταστούμε από τον χειρουργό μαστολόγο μας.

Από την 16^η εβδομάδα της κύησης το στήθος ξεκινάει την παραγωγή σε πρωτόγαλα. Αυτό είναι μία έκκριση που συνεχίζει μέχρι μερικές μέρες μετά από τη γέννα, οπότε εμφανίζεται το γάλα. Το πρωτόγαλα είναι ένα υγρό κιτρινωπό που περιέχει πολλά αντισώματα για να ενισχυθεί η άμυνα του νεογέννητου. Είναι φυσιολογικό να υπάρχει εκροή λόγω μεγάλης παραγωγής ακόμα και πριν τη γέννα. Υπάρχουν ειδικά επιθέματα θηλής ώστε να αποφεύγεται το λέρωμα των ρούχων. Στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης μπορεί να εμφανισθεί και αιματηρή έκκριση θηλής, ως παρενέργεια της μεγάλης αύξησης του αδένα του μαστού. Η παρουσία αίματος στη θηλή δεν πρέπει να συγχέεται με το πρωτόγαλα, καθώς απαιτεί συνεχή παρακολούθηση από τον χειρουργό μαστολόγο της γυναίκας, για αποκλεισμό άλλης παθολογίας.

Είναι ίσως γνωστή η επίπτωση όγκων στον μαστό κατά την εγκυμοσύνη. Είναι αρκετά σύνηθες ένα γνωστό ογκίδιο μαστού να μεγαλώνει σε μέγεθος κατά την εγκυμοσύνη ή να εμφανίζονται καινούρια. Αυτό συμβαίνει λόγω του καταιγισμού ορμονικών αλλαγών και παραδείγματα τέτοιων καλοήθων ογκιδίων είναι τα ινοαδενώματα, τα αμαρτώματα και τα αδενώματα γαλουχίας. Όλα τα γνωστά ογκίδια ή τυχόν νέα ογκίδια πρέπει να βρίσκονται υπό παρακολούθηση από τον χειρουργό μαστού σας, ο οποίος θα κρίνει ποιές διαγνωστικές εξετάσεις είναι απαραίτητες, με αρχή τον υπέρηχο στήθους. Και στην εγκυμοσύνη, ο μόνος αδιαμφισβήτητος τρόπος διάγνωσης ενός όγκου είναι η βιοψία μαστού υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση, αλλά εφαρμόζεται κατόπιν συζήτησης με τον ειδικό γιατρό σας. Ο λόγος που δε μειώνουμε τις άμυνες είναι ότι δυστυχώς σε 1/3.000 εγκυμοσύνες συμβαίνει καρκίνος μαστού. Όπως πάντα, έτσι και τότε, η σημαντικότερη παράμετρος είναι η έγκαιρη διάγνωση. Τέτοιες περιπτώσεις αντιμετωπίζονται απαραίτητα με συνεργασία μαστολόγου, ψυχολόγου υγείας, γυναικολόγου και ογκολόγου.

Μία σπάνια εκδήλωση της αύξησης του μεγέθους των μαστών στην εγκυμοσύνη είναι η γιγαντομαστία. Είναι μια επικίνδυνη κατάσταση την οποία θα διαγνώσουμε λόγω της αφύσικης αύξησης του στήθους και απαιτεί πολύ εξειδικευμένη φροντίδα από τον χειρουργό μαστολόγο της γυναίκας, σε συνεργασία με άλλες ειδικότητες.

ΓΑΛΟΥΧΙΑ:

Έρχεται, αισίως, η ώρα του θηλασμού. Αν η γυναίκα θηλάσει, απολαμβάνει το προνόμιο τού να δεθεί ψυχολογικά με το βρέφος, να του παρέχει τα καλύτερα εφόδια για την αρχή της ζωής του και η ίδια να έχει στατιστικά μικρότερη πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού στο μέλλον. Υπάρχουν βέβαια κάποια προβλήματα, κατά κύριο λόγο φλεγμονώδους φύσεως που επιπλέκουν τον θηλασμό.

Εάν το βρέφος δεν πιάνει σωστά τη θηλή και η μητέρα δεν έχει εμπειρία ώστε να το καθοδηγήσει, τότε είναι πιθανό να εμφανιστούν πληγές στη θηλή. Εκτός από τον αυτονόητο πόνο που προκαλεί κάτι τέτοιο κατά την ώρα του θηλασμού, οι ανοιχτές πληγές αποτελούν σημείο εύκολης εισόδου μικροβίων στον μαστό με επακόλουθο την ανάπτυξη μαστίτιδας της γαλουχίας, όπως θα δούμε παρακάτω. Η μαία ή μία έμπειρη μητέρα είναι η πιο κατάλληλοι άνθρωποι για να συμβουλέψουν σε σχέση με τη σωστή τοποθέτηση του μωρού. Ο πόνος και η φαγούρα στη θηλή, όμως, μπορεί να σημαίνουν και την ύπαρξη μυκητίασης της θηλής, μίας κατάστασης που απαιτεί θεραπεία τόσο της μητέρας όσο και του μωρού.

Ένα άλλο σύνηθες πρόβλημα κατά τη γαλουχία είναι οι μπλοκαρισμένοι πόροι του μαστού που οδηγούν σε τοπική ή συνολική διόγκωση του στήθους, πόνο και δυσκολία στον θηλασμό. Εφαρμόζονται ζεστές κομπρέσες, μασάζ στη θηλή και τον μαστό και ενθάρρυνση του μωρού να θηλάσει. Εάν αυτά αποτύχουν απαιτείται να συμβουλευτούμε τον χειρουργό μαστολόγο μας, ο οποίος θα εξετάσει το ενδεχόμενο υπερηχογραφικά κατευθυνόμενης κένωσης των αποφραγμένων πόρων. Όταν ένας μπλοκαρισμένος πόρος μείνει για καιρό χωρίς αντιμετώπιση, το περιεχόμενό του γίνεται πολύ πυκνό. Τότε πια ονομάζεται γαλακτοκήλη. Η μεγάλη πυκνότητα του υγρού δυσκολεύει την υπερηχογραφικά κατευθυνόμενη κένωση της γαλακτοκήλης και κάποιες φορές μπορεί να απαιτηθεί χειρουργείο για την αφαίρεση του αποφραγμένου πόρου.

Το στάσιμο γάλα λόγω απόφραξης είναι η σημαντικότερη αιτία ανάπτυξης μαστίτιδας της γαλουχίας. Εμφανίζεται αίσθημα κόπωσης, πόνος, ερυθρότητα και υψηλός πυρετός που απαιτούν κένωση του γάλακτος και πολύ συχνά αντιβιοτική αγωγή. Αν η αντιμετώπιση δεν εφαρμοσθεί έγκαιρα, τότε η μαστίτιδα θα εξελιχθεί σε απόστημα μαστού που απαιτεί από παρακέντηση στο ιατρείο ως και χειρουργείο υπό γενική αναισθησία σε βαριές περιπτώσεις. Όσο συντομότερα απευθυνθούμε στον εξειδικευμένο χειρουργό μαστολόγο μας, τόσο μικρότερες είναι η πιθανότητες ανάπτυξης αποστήματος χρήζοντος χειρουργικής διάνοιξης.

ΚΑΙ ΜΕΤΑ:

Φτάνουμε στο μετά, όταν έχει ολοκληρωθεί η εγκυμοσύνη. Είτε έχει υπάρξει θηλασμός είτε όχι το στήθος δε θα είναι ποτέ το ίδιο με πριν. Αλλαγές παρατηρούνται στο σχήμα, το μέγεθος και τον όγκο του στήθους και στο μέγεθος και σχήμα των θηλών. Καλό είναι να συμφιλιωνόμαστε με την εικόνα του σώματός μας όπως αυτό έχει διαμορφωθεί στην πορεία της ζωής μας. Πάντως, οι γυναίκες οι οποίες δεν μπορούν να συμφιλιωθούν με τις αλλαγές αυτές μπορούν να μιλήσουν με τον χειρουργό μαστολόγο τους για να ενημερωθούν για τις διαθέσιμες χειρουργικές τεχνικές μαστοπηξίας – περισσότερο ή λιγότερο επεμβατικές – με τις οποίες το στήθος τους θα μπορούσε να ανακτήσει την εικόνα του πριν τις εγκυμοσύνες.

 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ:

Διαπιστώνουμε ότι οι περίοδος της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας είναι πολύ κρίσιμες για το στήθος της γυναίκας. Προτείνουμε την προληπτική εξέταση στήθους πριν από κάθε προγραμματισμένη εγκυμοσύνη. Χρειάζεται ψηλάφηση στήθους, υπέρηχος στήθους, ψηφιακή μαστογραφία σε μεγαλύτερες ηλικίες και, αν ανακαλυφθεί ογκίδιο, βιοψία μαστού με βελόνα κόπτουσα σε κάθε συμπαγές μόρφωμα μαστού. Αυτός ο έλεγχος πρέπει να γίνει σε εξειδικευμένο ιατρείο μαστού από εξειδικευμένο μαστολόγο χειρουργό και θα παρέχει το σημείο αναφοράς στις αλλαγές που θα συμβούν αργότερα.

Αφού συμβεί η εγκυμοσύνη, είναι σημαντική η αυτοεξέταση στήθους, οπότε συμπτώματα όπως η εμφάνιση ογκιδίων, δερματικών αλλοιώσεων και αιμορραγίας από τη θηλή είναι τα σημαντικότερα σημεία που χρήζουν άμεσης διερεύνησης, ώστε να μπορούμε να εγγυηθούμε την υγεία τόσο της μητέρας όσο και του βρέφους.